Interview en tekst: Mariëtte Woudenberg, Tekstbureau PuurTaal

Bouwen met LEGO^®. Serieus…? Je zou er wellicht niet meteen opkomen, maar het “spelen” met LEGO-bouwsteentjes maakt volgens Kaj ten Voorde (1981) serieus iets los bij mensen. Het vormt zelfs onderdeel van een heuse methodiek. ‘Bouw je met je handen’, legt Kaj uit, ‘dan gebeurt er iets in je hersenen. Het brengt, zo blijkt ook uit wetenschappelijk onderzoek, een heel denkproces op gang en versterkt je vermogen tot reflecteren.’ Niet zo gek dus dat LEGO^® SERIOUS PLAY^® bezig is aan een opmars in Nederland.

Om gelijk een misverstand uit de weg ruimen: Kaj is geen LEGO-fanaat. Hij speelde er vroeger als kind mee, maar zeker niet superfanatiek. En YouTube-filmpjes over wat je allemaal voor immense bouwwerken kunt maken met de blokjes? Eerlijk gezegd boeit dat hem niet echt. Zijn passie ligt bij het praktisch toepassen van LEGO^® in het werken met organisaties, scholen en geloofsgemeenschappen.

Groepswerk

LEGO^® is met name perfect te gebruiken in groepswerk. ‘Je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat er in een groep altijd wel mensen zijn die veel aan het woord komen en mensen die juist heel stil zijn. Door aan de hand van een vraag iets te maken met LEGO^® creëer je gelijk een andere dynamiek en ontstaat een speelse sfeer. Je kunt met elkaar lachen. De onderlinge communicatie verandert. Je vraagt wat de ander maakt en legt uit waarmee jij bezig bent. Iedereen vertelt zijn of haar verhaal. Sommige mensen worden pas echt voor het eerst gehoord. Alleen dat kan al helen en verbinden.’

Creatief talent?

Moet je creatief zijn om mee te kunnen doen? ‘Nee hoor’, stelt Kaj je gerust. ‘Het is niet te vergelijken met bijvoorbeeld tekenen of schilderen. Als ik dat moet doen, schrik ik zelf ook altijd. Dan krijg ik het idee dat ik iets moois moet maken en ga ik mijn werk vergelijken met dat van een ander. Met de LEGO^® SERIOUS PLAY^®-methodiek heb je dat niet. Daar is het altijd goed wat je doet. Je kunt een simpel muurtje stapelen met diverse kleuren. Een ingewikkeld bouwwerk maken. Het maakt niet uit. Al gebruik je een enkel steentje om een verhaal te vertellen. Alles kan voor jou als metafoor of als beeldspraak dienen en zodoende betekenis krijgen. Dat is de bedoeling.’

Wetenschap

Kaj is theoloog en studeerde in 2014 af aan de Christelijke Hogeschool Ede op een onderzoek naar het gebruik van de zogenoemde LEGO^® SERIOUS PLAY^®-methodiek in bijbelgesprekskringen. Zijn toenmalige studiebegeleider dr. Robert Doornenbal, bracht hem ooit op dat idee. ‘Ik had destijds recent een verrassend goede ervaring gehad met het gebruik van speelgoedfiguren in het kringenwerk in mijn eigen kerk. Daarop vertelde ik Robert dat ik iets wilde doen met een onderzoek naar het werken met voorwerpen die dienen als metafoor. Hij vertelde toen over een Britse wetenschapper, socioloog David Gauntlett, die LEGO^® SERIOUS PLAY^® toepaste bij een onderzoek naar de invloed van media op je identiteit. Ik dacht meteen: dit zou weleens iets kunnen zijn!’

Analytisch vermogen

Dat juist Kaj parttime theologie aan het HBO studeerde en zich verdiepte in het effect van het “spelen” met steentjes, is wel opvallend. Want na de middelbare school koos hij eerst voor een studie informatica en ging in de ICT werken. ‘Ik ben vrij analytisch ingesteld inderdaad, dat klopt. In dat opzicht ben ik een bèta. Maar ik heb van jongsafaan ook altijd die andere kant in mij gehad. Een sociale kant. Ik vind de interactie met mensen in een groep enorm boeiend en daarmee bezig zijn geeft me veel energie. Overigens maak ik in mijn werk met LEGO^® SERIOUS PLAY^® ook net zo goed gebruik van mijn analytische kant.’

Extern expert

Bèta, maar ook alfa. Die twee kanten in hem kenmerken Kaj ten Voorde dus als mens. Net als het feit dat zijn geloof de vaste basis is van waaruit hij leeft en werkt. Kaj groeide op in een christelijk gezin en maakte als tiener een bewuste keuze om Jezus te volgen. Sindsdien loopt dat als een rode draad door zijn leven. Ook wanneer hij als als extern begeleider en trainer voor kerken actief is.

Helpen pionieren

‘Zo hoop ik onder andere’, zegt Kaj, ‘met LEGO^® SERIOUS PLAY^® kerkenraden te kunnen helpen nadenken over een missie en visie voor hun gemeente. Daarnaast wil ik in de komende jaren graag iets doen voor pioniersplekken in Nederland. Zeker ook omdat ik uit eigen ervaring weet hoe het is om te pionieren. Samen met mijn vrouw maak ik sinds 2011 deel uit van een pioniersplek in Hilversum. Stel je dat voor als een heel informele en laagdrempelige kerk. Elke zondag eten we samen en wil je in de dienst gelijk reageren op de preek, dan kan dat. Wij vinden het belangrijk dat iedereen zich gezien en gehoord voelt bij ons. Dat doet mensen goed, dat merk je aan alles. Destijds begon Gerard Kansen, predikant binnen de PKN, dit initiatief met tien tot vijftien bezoekers, maar we groeien hard. In 2016 waren er gemiddeld al zo’n tachtig mensen bij de vieringen.’

Breed inzetbaar

Kaj kon na zijn studie aan de CHE – met dank aan een crowdfundingactie – zijn afstudeerscriptie in het Engels laten vertalen en een training volgen in LEGO^® SERIOUS PLAY^®. Hij mag zich nu officieel facilitator noemen. Met zijn bureau Bouwen aan betekenis deed Kaj al diverse opdrachten voor organisaties, scholen en geloofsgemeenschappen, en gaf ook workshops aan kringleiders om hen bekend te maken met de methodiek.

Door er praktisch mee bezig te zijn, nam Kajs enthousiasme voor – en geloof in – LEGO^® SERIOUS PLAY^® alleen maar toe. ‘Ik heb echt ontdekt hoe breed inzetbaar deze methodiek is. Zo kun je haar prima inzetten om samen met een geloofsgemeenschap of organisatie na te denken over visie, identiteit of een ander vraagstuk dat er ligt. Ook voor een team zelf zie ik veel resultaat. Door op een veilige, ontspannen en vernieuwende manier in gesprek te gaan, merk je dat mensen zich verbinden met zichzelf en met elkaar, en met de uitdaging waarmee ze aan de slag zijn gegaan.’

Geloofsopbouw

Wat Kaj daarnaast merkt, is dat de LEGO^® SERIOUS PLAY^®-methodiek kan bijdragen aan geloofsopbouw. ‘Je kent allemaal wel bekende Bijbelteksten die zo vaak worden geciteerd, dat ze je weinig meer zeggen. Ze zijn monddood gemaakt in feite. Door ze in een gesprekskring, jongerengroep of cursus een keer aan te vliegen via een andere route, kan het zomaar gebeuren dat ze toch opnieuw bij je binnenkomen. Ook lastige thema’s worden makkelijker bespreekbaar. En naar mijn idee past dat helemaal in Gods verlangen om mensen heler te maken. Mensen te laten zijn zoals Hij ze heeft bedoeld. Prachtig toch? Waar ik de methodiek ook voor inzet, het levert eigenlijk altijd zoveel moois op. Daarom voel ik zo’n grote passie voor dit werk!’